Powrót do wszystkich artykułówNa spółkach handlowych prowadzących pełną księgowość ciąży obowiązek przekazania do sądu rejestrowego oraz do urzędu skarbowego sprawozdania finansowego wraz z innymi obligatoryjnie wymaganymi przez przepisy prawa dokumentami. Spółki muszą wywiązać się z tego obowiązku w terminach określonych przez ustawę o rachunkowości oraz ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nakładają na kierownika jednostki (w przypadku spółek kapitałowych – na członków zarządu spółki) obowiązek złożenia sprawozdania finansowego do organu podatkowego w terminie 10 dni od daty zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego (art. 27 ust. 2 ustawy). Termin na zatwierdzenie sprawozdania finansowego upływa z końcem szóstego miesiąca od dnia bilansowego. Zakładając, że rok finansowy jednostki zakończył się 31 grudnia danego roku, sprawozdanie finansowe powinno być zatwierdzone każdorazowo do 30 czerwca następnego roku kalendarzowego. W przypadku grupy kapitałowej roczne skonsolidowane sprawozdanie grupy kapitałowej podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający jednostki dominującej również w terminie sześciu miesięcy od dnia bilansowego. Natomiast zgodnie z ustawą o rachunkowości, sprawozdanie finansowe winno zostać złożone w Krajowym Rejestrze Sądowym w ciągu 15 dni od dnia jego zatwierdzenia, tj. najpóźniej do dnia 15 lipca roku następnego po roku podatkowym (art. 53 ust. 1 i art. 69 ust. 1 ustawy).
Mimo rosnącej świadomości prawnej, członkowie zarządów spółek kapitałowych nieczęsto zdają sobie sprawę z grożącej im odpowiedzialności na gruncie prawa karnego w przypadku zaniechania wypełnienia obowiązków wynikających z ww. ustaw. Tymczasem bierność w powyższym zakresie wiązać się może z odpowiedzialnością czy to za wykroczenie skarbowe (w przypadku niezłożenia sprawozdania do urzędu skarbowego), czy nawet odpowiedzialnością karną za popełnione przestępstwo (w przypadku niezłożenia sprawozdania finansowego w Krajowym Rejestrze Sądowym).
Odpowiedzialność karna członków zarządu
Osoby, które w danej spółce są kierownikami jednostki (czyli w brzmieniu ustawy członkowie zarządu lub innego organu zarządzającego), muszą pamiętać o przewidzianych przez system prawny sankcjach karnych. Zdarza się bowiem, że sąd rejestrowy, spostrzegając, że dana spółka nie wywiązała się ze spoczywających na niej obowiązków sprawozdawczych, zawiadamia organy ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 79 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Zgodnie z ww. przepisem m.in. osoba, która wbrew przepisom ustawy nie składa sprawozdania finansowego podlega karze grzywny lub ograniczenia wolności
Karę grzywny wymierza się w stawkach dziennych, przy czym najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540. Stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2000 złotych. Oznacza to że najniższa grzywna może wynosić 100 zł, a najwyższa, czysto hipotetycznie nawet 1.080.000 zł. Kara ograniczenia wolności natomiast wymierzana jest od miesiąca do dwóch lat. Kara ta może polegać na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne lub, w przypadku osób zatrudnionych, na potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd. W praktyce jednakże najczęstszą karą wymierzaną przez sąd za popełnienie przestępstwa wskazanego powyżej jest kara grzywny w łącznej kwocie na poziomie do kilku tysięcy złotych.
Co istotne, czyn określony w powołanym przepisie stanowi przestępstwo, co oznacza, że informacja odnośnie do ewentualnej karalności znajdzie się w krajowym rejestrze karnym, co w codziennym życiu, w szczególności na gruncie zawodowym, może okazać się kłopotliwe.
Jak pokazuje praktyka, ewentualna karalność osób wchodzących w skład zarządu spółki zależy często od tego, czy przez niedopełnienie obowiązku kontrahenci mieli utrudniony lub niemożliwy dostęp do uzyskania kompleksowych informacji o działalności spółki. W praktyce często zdarza się, że postępowanie karne w sprawie może zostać umorzone z uwagi na tzw. niską szkodliwość społeczną czynu. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w których spółka nie prowadziła w danym roku działalności, nie miała żadnych kontrahentów, nie zawierała umów handlowych, nie odnotowała żadnych mających znaczenie zdarzeń gospodarczych. Co więcej, w pewnych sytuacjach Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie, a mianowicie gdy okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie budzą wątpliwości, wina sprawcy i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, właściwości i warunki osobiste sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego. Pamiętać należy jednakże, że oba z powyższych korzystnych rozstrzygnięć zależą wyłącznie od uznania sądu rozpatrującego daną sprawę, a więc nawet, gdy w naszej ocenie istnieją przesłanki ku temu, by wobec sprawcy zastosowane zostało któreś z dobrodziejstw opisanych powyżej, nigdy nie możemy mieć pewności, że tak się stanie.
Analiza orzecznictwa sądowego wskazuje, że przy ocenie czynu określonego w powołanym przepisie ustawy o rachunkowości, nie ma znaczenia, czy dana osoba miała świadomość w przedmiocie ciążących na niej obowiązków związanych z pełnioną funkcją w zarządzie spółki. Znaczenia może nie mieć również wewnętrznie ustalony między poszczególnych członków zarządu podział obowiązków.
Odpowiedzialność członków zarządu za wykroczenia skarbowe
Zgodnie z przepisem art. 80b kodeksu karnego skarbowego, kto wbrew obowiązkowi nie przekazuje w terminie właściwemu organowi podatkowemu sprawozdania finansowego, opinii lub raportu, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Kara grzywny może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Warunkiem uniknięcia odpowiedzialności za ww. wykroczenie jest złożenie w urzędzie skarbowym, przed wszczęciem przez urząd postępowania, tzw. czynnego żalu, czyli oświadczenia, w którym sprawca czynu informuje naczelnika urzędu skarbowego o popełnionym przez siebie wykroczeniu. Oczywiście, jednocześnie z oświadczeniem przedłożyć należy w urzędzie skarbowym zaległe sprawozdanie finansowe spółki.
