Powrót do wszystkich artykułówZ uwagi na specyfikę działalności gospodarczej prowadzonej w ramach wolnego rynku mogą zdarzyć się takie sytuacje, że wskutek zawinionych działań przedsiębiorców, bądź też z powodów od nich niezależnych, dochodzi do jego zagrożenia niewypłacalnością albo wręcz całkowitym bankructwem. Czy prawodawca przewidział w takim razie jakiekolwiek zabezpieczenie dla wierzycieli takiego dłużnika?
Z odpowiedzią przychodzą przede wszystkim dwa akty normatywne – ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne oraz ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe. Materia, która została uregulowana w tych ustawach dotyczy przede wszystkim uregulowania sytuacji dłużnika niewypłacalnego (bądź zagrożonego niewypłacalnością) oraz jego wierzycieli, a także procedury przeprowadzania upadłości takiego podmiotu jak i postępowań restrukturyzacyjnych. W niniejszym artykule znajdą Państwo skondensowany pakiet informacji na temat celu, skutków oraz korzyści, jakie niosą za sobą poszczególne postępowania. Z uwagi na ramy niniejszego artykułu, przedstawione zostaną jedynie główne różnice między tymi instytucjami oraz najważniejsze zmiany, jakie za sobą niesie otwarcie tychże postępowań, zarówno dla dłużnika, jak i dla wierzycieli, ze szczególnym uwzględnieniem korzyści jakie niesie ze sobą restrukturyzacja.
W pierwszej kolejności należałoby zwrócić uwagę na to, jaki cel przyświeca obu tym postępowaniom. I tak, zgodnie z art. 3 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego głównym założeniem wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika, przez umożliwienie mu restrukturyzacji swojego zadłużenia w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Dodatkowo, przepis ten wskazuje, że celem postępowania sanacyjnego (czyli jednego z rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych, o czym mowa będzie w dalszej części niniejszego artykułu) jest również podjęcie działań sanacyjnych mających na celu zabezpieczenie słusznych praw wierzycieli. Taka regulacja oznacza, że pierwszorzędnym założeniem wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego, jest umożliwienie danemu przedsiębiorcy, którego kondycja finansowa zaczęła podupadać wskutek określonych zdarzeń (czy to gospodarczych czy też społecznych), utrzymanie swojego podmiotu na rynku bez konieczności jego likwidacji. Ustawodawca wyszedł z założenia, że korzystniejsze z punktu widzenia obrotu gospodarczego, w tym w szczególności z punktu widzenia wierzycieli, będzie podjęcie przez dłużnika takich działań, które pozwolą mu nie tylko dalej prowadzić działalność gospodarczą, ale również zawarcie układu umożliwi w dłuższej perspektywie czasowej spłatę dotychczasowych zobowiązań. Taki właśnie też ma być kierunek działań, najpierw uniknięcie upadłości, a drugorzędnym celem będzie spłata wierzycieli.
Czym w takim razie jest „upadłość” przed którą postępowanie restrukturyzacyjne ma rzekomo chronić dłużnika? Zgodnie z treścią przepisu art. 2 ust. 1 prawa upadłościowego, postępowanie upadłościowe należy prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli zostaną zaspokojone, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą, uniknięcie likwidacji przedsiębiorstwa dłużnika. Jak można zauważyć, instytucja ta zakłada sobie za cel zupełnie odmienny skutek mający ziścić się po zakończeniu postępowania. Głównym celem ogłoszenia upadłości ma być spłata wierzycieli w najwyższym stopniu, natomiast dopiero jeżeli racjonalne, ekonomiczne względy będą przemawiały za utrzymaniem upadłego na rynku, to będzie on mógł nadal prowadzić swoją działalność. Potwierdzenie takiego stanu rzeczy znaleźć można również w normie art. 9b ust. 1 prawa upadłościowego, zgodnie z którym w przypadku jednoczesnego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz wniosku restrukturyzacyjnego w pierwszej kolejności rozpoznaje się wniosek restrukturyzacyjny.
Przepisy ustawy prawo upadłościowe, co do zasady, stosuje się względem przedsiębiorców, ale również w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Niemniej jednak, wobec tej kategorii podmiotów zasady przeprowadzania tego typu postępowań są zupełnie inne. Więcej informacji na temat tego postępowania zostanie Państwu przedstawione w najbliższym czasie w odrębnym artykule, gdyż tzw. upadłość konsumencka „rządzi się swoimi prawami”. Na marginesie warto również podkreślić, że wniosek o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego może zostać złożony wyłącznie przez dłużnika, natomiast żądać upadłości mogą również jego wierzyciele.
Jak można zwrócić uwagę, postępowania te, na pierwszy rzut oka mogą wydawać się podobne, gdyż biorą sobie za cel skutki niewypłacalności danego podmiotu. Niemniej jednak, już u podstaw obu instytucji widać, iż ich założenia są zupełnie odmienne. Nadrzędnym celem postępowania restrukturyzacyjnego ma być utrzymanie dłużnika na rynku, natomiast w przypadku postępowania upadłościowego, jest nim wspólne dochodzenie roszczeń przez wierzycieli z masy upadłościowej.
Jednym z najistotniejszych skutków otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego bądź upadłościowego jest ustalenie całości majątku dłużnika i ustanowienie z niego odrębnej „masy”, odpowiednio układowej/sanacyjnej albo upadłościowej. Oznacza to, że, co do zasady, cały ogół aktywów dłużnika związany z prowadzeniem działalności gospodarczej zostaje niejako „wyjęty” z jego zarządu i przekazany profesjonalnemu podmiotowi – nadzorcy/zarządcy sądowemu albo syndykowi masy upadłości – który zajmie się realizacją układu bądź upłynnieniem tejże masy. Niemniej jednak, w tym zakresie Sąd może przyznać dłużnikowi zarząd w całości lub w części, w szczególności gdy przemawia za tym osobisty charakter prowadzonej działalności.
Z uwagi na ramy niniejszego artykułu nie zostanie w nim przedstawiona dokładna specyfika postępowań restrukturyzacyjnych, dlatego też zachęcamy do zapoznania się z artykułem, który ukazał się na naszym blogu w dniu 14 maja 2020 r., znajdziecie go Państwo pod tym linkiem.
Skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego lub postępowania upadłościowego są niezwykle zasadnicze zarówno dla dłużnika, wierzycieli, jak i osób trzecich. Jak zostało wcześniej wspomniane, z momentem otwarcia postępowania upadłościowego bądź restrukturyzacyjnego majątek dłużnika staje się z mocy prawa masą upadłościową albo układową/sanacyjną. Oznacza to, że wszelkie czynności mające na celu rozporządzenie ww. masą są bezskuteczne co do niej. W takiej sytuacji, zabronione jest dokonywanie przez dłużnika, syndyka bądź nadzorcę/zarządcę sądowego czynności ukierunkowanych na spełnienie dotychczasowych zobowiązań dłużnika.
Wydaje się jednak, że najistotniejszym skutkiem ww. postępowań jest zawieszenie z mocy prawa wszystkich postępowań egzekucyjnych, które były prowadzone w stosunku do wierzytelności objętych układem bądź masą upadłościową, z momentem otwarcia postępowania. Poczynić należy jednak zastrzeżenie, że skutku takiego nie osiągnie jedynie postępowanie o zatwierdzenie układu, gdyż jak zostało wcześniej wskazane, w ramach tej procedury ingerencja sądu i państwa w sytuację dłużnika jest minimalna. Jednocześnie najdalej idącą ochronę dłużnika przed egzekucją przewiduje postępowanie sanacyjne, gdyż z momentem jego otwarcia wszelkie egzekucje skierowane do masy sanacyjnej zostają zawieszone z mocy prawa, oznacza to również brak możności skierowania nowych egzekucji do ww. masy.
Jak wskazuje analiza powyższych zagadnień dotyczących postępowania upadłościowego bądź restrukturyzacyjnego, ta druga instytucja daje dłużnikowi szansę na uniknięcie bankructwa przy jednoczesnej poprawie jego kondycji finansowej. Z tej też przyczyny, wydaje się, że w przypadku gdy na skutek okoliczności od dłużnika niezależnych, jego sytuacja ekonomiczna pogorszyła się w taki sposób, że ma trudności z bieżącym zaspokajaniem swoich wierzycieli, prawodawca przyznał mu możliwość zwrócenia się do wymiaru sprawiedliwości celem zapewnienia ochrony prawnej przy jednoczesnym zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. Dlatego też, przedsiębiorcy powinni rozważyć skorzystanie z tej instytucji, jeżeli tylko zaczyna zauważać, że jego wydatki nie mogą być regularnie opłacane. Podkreślić należy, że otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego nie powinno w żaden sposób wpływać stygmatyzująco, choć jak wynika ze statystyk dotyczących liczby otwartych postępowań restrukturyzacyjnych, przedsiębiorcy nadal w pewien sposób obawiają się zgłoszenia faktu niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalnością i zwrócenia się o pomoc do sądu.
