Powrót do wszystkich artykułówCzy wiesz, że mediacja w sprawach cywilnych stanowi, obok arbitrażu, jedną z form alternatywnego sposobu rozwiązania sporu?
Mediacja oznacza zorganizowane postępowanie o dobrowolnym charakterze, w którym przynajmniej dwie strony sporu próbują same osiągnąć porozumienie w celu jego rozwiązania, korzystając przy tym z pomocy osoby trzeciej – neutralnego mediatora. Postępowanie może zostać zainicjowane przez strony lub może je zaproponować lub zarządzić sąd.
MEDIACJA W SPRAWACH CYWILNYCH
Mediacja została wprowadzona do procedury cywilnej ustawą z dnia 28.07.2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 172.poz.1438). Miała na celu ustanowienie alternatywnego do sądowego postępowania cywilnego, sposobu rozwiązywania spraw cywilnych. Założeniem ustawodawcy było, aby mediacja była prosta i nieskomplikowana, a przy
tym nie naruszała zasad postępowania pojednawczego, uregulowanego w art. 184–186 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), a także przepisów regulujących ugodę sądową. Po nowelizacji przepisów, które obowiązują od 1 stycznia 2016 r., mediacja została umiejscowiona w art. 183¹ – 18315 k.p.c.
Przepisy o mediacji w kodeksie postępowania cywilnego dotyczą sporów o charakterze prywatnoprawnym w rozumieniu art. 1 k.p.c. Zgodnie z definicją legalną sprawy cywilnej zawartą w ww. przepisie, kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, oraz prawa pracy jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz innych sprawach, do których przepisy kodeksu postępowania cywilnego stosuje się z mocy ustaw szczególnych. Mediacja będzie zatem możliwa we wszystkich sprawach cywilnych, w których dopuszczalne jest zawarcie ugody, co wynika z treści art. 10 k.p.c.
Mediację można prowadzić na podstawie umowy o mediację, którą zawierają strony na podstawie art. 1831 §2 k.p.c. Wówczas jedna strona doręcza mediatorowi wniosek o przeprowadzenie mediacji przedstawiając jednocześnie dowód doręczenia jego odpisu drugiej stronie, która winna na piśmie wyrazić zgodę na mediację oraz na osobę mediatora na podstawie art. 1836 §1 k.p.c.
Mediację prowadzi się na podstawie postanowienia sądu, który kieruje strony do mediacji na podstawie art. 1831 §1 k.p.c.
Mediację prowadzi mediator, który jest neutralną osobą trzecią, pomagającą stronom rozwiązać spór. To osoba godna zaufania, wpisana do wykazu prowadzonego przez Sąd Okręgowy, której zadaniem jest pomoc w wypracowaniu porozumienia poprzez takie działania, jak ułatwienie stronom rozmowy, łagodzenie napięć w trakcie negocjacji czy odpowiednie zadawanie pytań. Mediator pomaga stronom znaleźć porozumienie i przywrócić wzajemne zaufanie.
Dotychczas uznawało się, że rozstrzyganie konfliktów przez sąd jest jedynym i najlepszym rozwiązaniem. Czy jest to jednak słuszne myślenie? Sąd zajmuje się żądaniami stron i ocenia je na podstawie obowiązujących przepisów, w ramach przedstawionych przez strony dowodów. Procedura prowadzenia sprawy w sądzie jest sformalizowana, sprawa jest rozpatrywana publicznie, a strony walczą o korzystny wyrok dla jednej ze stron. Dodatkowo czas postępowania jest długi, a koszty prowadzenia sprawy (wpis sądowy, wynagrodzenie pełnomocników) wysokie. Wynik sprawy jest satysfakcjonujący tylko dla jednej ze stron na zasadzie wygrany – przegrany.
Mediacja skupia swoją uwagę głównie na interesach stron – tym co każda ze stron uważa za sprawiedliwie, nie zaś na dokładnej interpretacji treści przepisów prawnych. Procedura prowadzenia sprawy przed mediatorem jest nieformalna, sprawa rozpatrywana jest poufnie, a strony koncentrują się na wspólnym poszukiwaniu rozwiązań. Dodatkowo czas postępowania jest krótki i obejmuje jedno do dwóch spotkań, a koszty prowadzenia sprawy są niskie. Najbardziej pożądanym rezultatem prowadzonego postępowania mediacyjnego jest zawarcie ugody, która będzie wspólnie wypracowanym i satysfakcjonującym obie strony porozumieniem na zasadzie wygrany – wygrany.
Nie można jednak zapominać, że nawet najbardziej efektywna ugoda wypracowana przez strony podczas procesu mediacji, musi być zgodna z prawem, aby mogła być wykonywana. Istotne są zatem wszelkie kwestie związane z treścią i formą ugody cywilnej zawartej przez strony w obecności mediatora podczas mediacji, jej weryfikacja oraz czynności, które należy następnie podjąć celem jej zatwierdzenia przez sąd. Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem, sąd, na wniosek strony, niezwłocznie przeprowadza postępowanie, co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem (art. 18313 k.p.c.). Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, stanowi tytuł wykonawczy (art. 18315 k.p.c.). Zawarcie ugody przed mediatorem i jej zatwierdzenie przez sąd kończy postępowanie sądowe w sprawie.
Ważnym elementem mediacji są ponoszone przez strony koszty, bowiem w przypadku zawarcia ugody przed mediatorem przed rozpoczęciem rozprawy przed sądem pierwszej instancji, zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt. 1h ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, sąd z urzędu zwraca stronie całość opłaty od pisma wszczynającego postępowanie, w innych wypadkach ¾ opłaty.
Wg Martina Wright, mediatora, eksperta Rady Europy ds. mediacji „Mediacja, to proces ludzki, który unowocześnia sądownictwo i przywraca szacunek dla sprawiedliwości”.
