Powrót do wszystkich artykułówPowszechną i popularną praktyką w branży transportowej jest korzystanie przez przedsiębiorców z internetowych giełd transportowych zawierających szeroką bazę danych o przewoźnikach świadczących swoje usługi.
Korzystanie z giełdy transportowej niewątpliwie ułatwia znalezienie kontrahenta (w szczególności w sytuacji otrzymania przez spedytora nowego zlecenia i braku dostępności przewoźników, z którymi na co dzień współpracuje), daje dostęp do zamieszczonych przez niego danych (numery REGON, NIP, licencje, ubezpieczenie OC, itd.), w żadnym razie nie stwarza jednak domniemania wiarygodności przewoźnika. Co więcej, na stronach internetowych giełd transportowych widnieje informacja o braku odpowiedzialności administratora za prawdziwość danych ujawnionych przez użytkowników.
Mankamenty w funkcjonowaniu giełd transportowych wykorzystują zorganizowane grupy przestępcze. Obserwuje się proceder użycia przez rzekomego przewoźnika powszechnie dostępnych danych przedsiębiorcy (swoistej kradzieży tożsamości) w celu wprowadzenia spedytora w błąd i bezprawnego przejęcia przesyłki transportowej.
Zasada odpowiedzialności spedytora
Wszystkie obowiązki spedytor powinien wykonywać z należytą starannością. Należytą staranność spedytora w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Wskazuje się bowiem, że obok fachowych kwalifikacji, od profesjonalisty oczekuje się większej wiedzy, skrupulatności, rzetelności, zapobiegliwości, zaangażowania i dokładności w działaniu. Przedsiębiorca winien uwzględnić zarówno wiedzę fachową, jak i umiejętność przewidywania. Spedytor powinien mieć pewność, że przewoźnik świadczy usługi na wysokim poziomie, zapewniającym bezpieczeństwo przesyłki. Zaufanie spedytora oparte musi być na jego wiedzy dotyczącej poziomu usług świadczonych przez wybranego przewoźnika.
W przypadku posłużenia się przez spedytora przewoźnikiem lub dalszym spedytorem domniemywa się istnienie jego winy. Innymi słowy, odpowiedzialność spedytora za wybór przewoźnika opiera się na zasadzie tzw. winy domniemanej. Spedytor zwolni się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że powierzył określone usługi przewozowe przewoźnikowi, którego profesjonalizm i jakość świadczonych usług budziły zaufanie. Innymi słowy, wymagane jest wykazanie, że przewoźnik zasługiwał na zaufanie
i dlaczego. Uwolnienie od odpowiedzialności nie nastąpi przez sam fakt posłużenia się profesjonalistą.
Na czym nie powinien poprzestać spedytor?
Czynności uznane w orzecznictwie za niewystarczające do uznania, że spedytor dochował należytej staranności w wyborze przewoźnika na internetowej giełdzie, to między innymi:
- sprawdzenie, czy dany podmiot ma uprawnienia do wykonywania usług przewozowych (albowiem uwolnienie od odpowiedzialności nie nastąpi przez sam fakt posłużenia się profesjonalistą),
- poprzestanie na fakcie, iż przewoźnik jest zarejestrowany na giełdzie (albowiem fakt zarejestrowania na giełdzie nie jest wystarczającą rękojmią jakości świadczonych usług),
- poprzestanie na pobraniu dokumentów udostępnionych wyłącznie przy pomocy giełdy,
- kontaktowanie się z przewoźnikiem wyłącznie za pośrednictwem komunikatora giełdowego,
- żądanie wyłącznie dokumentów świadczących o tym, że potencjalny kontrahent prowadzi działalność przewozową, takich jak wydruk z CEIDG czy odpis z rejestru przedsiębiorców KRS, numerów REGON czy NIP. Tego rodzaju dokumenty z łatwością mogą być podrobione lub przerobione, a w przypadku odpisów z CEIDG i KRS są powszechnie dostępne.
Co powinien zrobić spedytor?
Według orzecznictwa czynności jakie powinien podjąć spedytor, żeby upewnić się co do rzetelności przewoźnika, to między innymi:
- żądanie rekomendacji innych podmiotów,
- wyrywkowa weryfikacja pozytywnych opinii o przewoźniku zamieszczonych na giełdzie poprzez kontakt z osobami korzystającymi wcześniej z jego usług, gdyż łatwość dostępu do Internetu stwarza możliwość publikowania komentarzy nieodpowiadających prawdzie,
- próba kontaktu z przewoźnikiem z pominięciem giełdy,
- zwrócenie uwagi na pewne fakty, które powinny wzbudzić czujność u spedytora jak np. prowadzenie działalności w woj. podkarpackim, a zawarcie umowy ubezpieczenia w woj. zachodniopomorskim, sposób sporządzenia dokumentów, który może budzić wątpliwości co do ich autentyczności, brak komentarzy oraz opinii na temat przewoźnika, brak możliwości nawiązania kontaktu telefonicznego z przewoźnikiem,
- weryfikacja dokumentów ubezpieczeniowych (polisy) w firmie ubezpieczeniowej,
- żądanie dowodów rejestracyjnych pojazdów,
- wyjaśnienie nagłej zmiany numerów rejestracyjnych pojazdu,
- weryfikacja co do istnienia umocowania osoby negocjującej do działania w imieniu rzeczywistego przewoźnika,
- weryfikacja, czy przewoźnik faktycznie posiada odpowiednie środki transportowe.
Katalog otwarty
Katalog działań, których można oczekiwać od profesjonalnego spedytora przy wyborze przewoźnika, nie jest zamknięty. Ani w doktrynie, ani w orzecznictwie nie wypracowano jednego wzorca właściwego postępowania spedytora. Ocena prawidłowości działania spedytora jest zatem przeprowadzana odrębnie w każdej konkretnej sytuacji. Wobec tego, konieczne jest kierowanie się w szczególności doświadczeniem zawodowym wskazującym, jakie okoliczności powinny być przez spedytora zbadane, aby zminimalizować możliwość powstania szkody. W ewentualnym procesie sądowym przewoźnik będzie musiał wykazać, że przewoźnik zasługiwał na zaufanie i dlaczego. Okoliczności budzące podejrzenie co do rzetelności przewoźnika, powinny być weryfikowane w toku dalszych czynności.
Podsumowując, spedytor powinien być świadomy zagrożeń, które występują w przypadku poszukiwania przewoźnika na giełdzie transportowej. W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy spedytor musi znaleźć przewoźnika w krótkim czasie, a co za tym idzie w ograniczonych możliwościach wyboru. Oprócz stworzenia pewnych standardów w zakresie danych o przewoźniku, podlegających minimalnej weryfikacji, spedytor musi umieć reagować na pojawiające się nowe zagrożenia. Generalnie, spedytor powinien przyjmować tyle zleceń, ile jest w stanie należycie wykonać.
Powyższy artykuł ukazał się w magazynie branżowym „Transport i Spedycja” nr 2/2017.
