Powrót do wszystkich artykułówW realiach polskiej gospodarki, w której przedsiębiorstwa rodzinne stanowią istotny segment rynku, zagadnienie sukcesji staje się jednym z fundamentalnych wyzwań w zakresie długoterminowego zarządzania majątkiem. Brak precyzyjnie zaprojektowanego modelu sukcesji może skutkować nie tylko dezintegracją struktur właścicielskich, lecz również poważnymi zakłóceniami operacyjnymi, stratą wartości przedsiębiorstwa oraz eskalacją konfliktów wewnątrzrodzinnych.
Jakie są konsekwencje braku planu sukcesyjnego?
Brak uprzedniego przygotowania i uregulowania kwestii sukcesyjnych może doprowadzić do sytuacji, w której spadkobiercy – w szczególności w przypadku śmierci właściciela jednoosobowej działalności gospodarczej – napotkają na poważne trudności związane z kontynuowaniem działalności. Dochodzi do wygaśnięcia udzielonych pełnomocnictw, wygaśnięcia koncesji, paraliżu decyzyjnego i operacyjnego. Majątek przedsiębiorstwa wchodzi do masy spadkowej i podlega standardowym zasadom dziedziczenia ustawowego, co w praktyce często prowadzi do jego rozdrobnienia oraz destabilizacji firmy.
W przypadku spółek – przede wszystkim z ograniczoną odpowiedzialnością – istotnym czynnikiem jest treść umowy spółki. Jeżeli nie przewiduje ona mechanizmów przejścia udziałów na spadkobierców lub nie reguluje uprawnień następców, może dojść do poważnych trudności w zakresie zarządzania i reprezentacji spółki.
Elastyczny model sukcesji a oczekiwania rodzinne
Z perspektywy praktyki kancelarii, proces sukcesji powinien być każdorazowo dostosowany do struktury rodzinnej, wielkości i charakteru przedsiębiorstwa, a także gotowości następnego pokolenia do przejęcia zarządzania. Niejednokrotnie obserwuje się sytuacje, w których sukcesorzy lepiej realizują się w funkcji nadzorczej (np. w radzie nadzorczej), niż w bezpośrednim zarządzaniu operacyjnym. Coraz częściej również właściciele decydują się na przekazanie firmy w ręce menedżerów zewnętrznych, ograniczając rolę rodziny do funkcji właścicielskich.
Nie brakuje również przypadków, w których brak jest gotowych do zaangażowania sukcesorów – wówczas przedsiębiorca rozważa sprzedaż firmy i przekazanie rodzinie wyłącznie owoców dotychczasowego majątku w formie inwestycji, stypendiów, funduszy celowych czy ustanowienia struktur typu fundacja rodzinna.
Ramy prawne sukcesji – bariery i możliwości
Z perspektywy systemowej, sukcesja nie jest wystarczająco wspierana przez obowiązujące przepisy. Szczególnie problematyczne są sytuacje, w których przedsiębiorca prowadzi działalność w formie JDG – śmierć właściciela niemal natychmiastowo blokuje działalność operacyjną. Długi czas postępowań spadkowych dodatkowo intensyfikują ryzyko destabilizacji firmy.
Pewnym rozwiązaniem może być ustanowienie zarządu sukcesyjnego, odpowiednie ukształtowanie umów spółek kapitałowych, stworzenie trustu rodzinnego czy – od niedawna – założenie fundacji rodzinnej jako instrumentu sukcesyjnego, dającego trwałą strukturę właścicielską i operacyjną.
Sukcesja jako proces złożony – także poza sferą prawa
Istotą sukcesji nie są wyłącznie decyzje prawne czy majątkowe – to również proces silnie zakorzeniony w relacjach międzyludzkich. Konflikty rodzinne, różnice pokoleniowe, brak komunikacji i niechęć do planowania przyszłości stanowią największe bariery skutecznej sukcesji. Dlatego też, konieczne jest podejście holistyczne – łączące doradztwo prawne z elementami mediacji, coachingu rodzinnego oraz planowania strategicznego.
Przekazanie majątku i odpowiedzialności zarządczej kolejnemu pokoleniu to jeden z najtrudniejszych, ale i najbardziej doniosłych momentów w życiu firmy rodzinnej. Niezależnie od skali działalności, sukcesja powinna być procesem zaplanowanym i wdrażanym etapami – z poszanowaniem woli nestora, potrzeb sukcesorów i realiów prawnych. Im wcześniej zostanie rozpoczęta, tym większe szanse na jej powodzenie – zarówno dla przedsiębiorstwa jak i rodziny.
W Sommerrey & Partners wspieramy firmy rodzinne w planowaniu i realizacji procesów sukcesyjnych – kompleksowo, z uwzględnieniem aspektów prawnych, podatkowych i organizacyjnych.
Jeśli potrzebujesz wsparcia w przygotowaniu strategii sukcesji – skontaktuj się z nami. Zadbaj o przyszłość firmy i bezpieczeństwo swoich bliskich.
