Powrót do wszystkich artykułówUstawa z dnia 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (dalej: „Ustawa o zarządzie sukcesyjnym”) reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej oraz kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego
Zarządcę sukcesyjnego może wyznaczyć sam przedsiębiorca albo może zostać on powołany przez osoby uprawnione po śmierci przedsiębiorcy. Zarządcą może być tylko i wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnej.
Do wykonywania zarządu przedsiębiorstwem zmarłego przedsiębiorcy należy powołać zarządcę sukcesyjnego, który będzie odpowiedzialny za prowadzenie przedsiębiorstwa do czasu uregulowania formalności spadkowych. Jednakże zarząd sukcesyjny jest rozwiązaniem tylko tymczasowym, ponieważ zarząd sukcesyjny może trwać do dwóch lat po śmierci przedsiębiorcy (z ważnych powodów sąd może przedłużyć ten okres do lat pięciu).
Zarząd sukcesyjny obejmuje zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa
w spadku.
Zgodnie z przepisem art. 9 Ustawy o zarządzie sukcesyjnym, przedsiębiorca może powołać zarządcę sukcesyjnego w ten sposób, że wskaże określoną osobę do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego albo zastrzeże, że z chwilą jego śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym. Powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę oraz wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Natomiast zgodnie z przepisem art. 12 ust. 1 ww. ustawy, jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy, po śmierci przedsiębiorcy (do 2 miesięcy po śmierci) zarządcę sukcesyjnego może powołać:
- małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
- spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek,
- spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Konsekwencje powołania zarządcy sukcesyjnego
Od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego, zarządca sukcesyjny wykonuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z wykonywanej przez niego działalności gospodarczej oraz prawa i obowiązki wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku.
Instytucja zarządcy sukcesyjnego może zostać wykorzystana również na potrzeby zabezpieczenia interesów spółki cywilnej po śmierci jednego ze wspólników. W przypadku gdy w umowie spółki cywilnej zastrzeżono, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki cywilnej na jego miejsce i został ustanowiony zarząd sukcesyjny, prawa spadkobierców wspólnika w spółce wykonuje zarządca sukcesyjny. W takim przypadku zarządca sukcesyjny prowadzi sprawy spółki oraz reprezentuje ją na zasadach obowiązujących zmarłego wspólnika od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego. W razie działu spadku obejmującego przedsiębiorstwo w spadku zarząd sukcesyjny wygasa.
Wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego
Zarząd sukcesyjny wygasa nie tylko w sytuacji dokonania działu spadku obejmującego przedsiębiorstwo w spadku. Przepis art. 59 ust. 1 Ustawy o zarządzie sukcesyjnym wskazuje zamknięty katalog sytuacji, w których zarząd sukcesyjny ulega wygaśnięciu:
- z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy, jeżeli w tym okresie żaden ze spadkobierców przedsiębiorcy nie przyjął spadku ani zapisobierca windykacyjny nie przyjął zapisu windykacyjnego, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie, chyba że zarządca sukcesyjny działa na rzecz małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku;
- z dniem uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, jeżeli jeden spadkobierca albo zapisobierca windykacyjny nabył przedsiębiorstwo w spadku w całości;
- z dniem nabycia przedsiębiorstwa w spadku w całości przez jedną osobę,
- z upływem miesiąca od dnia wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG, chyba że w tym okresie powołano kolejnego zarządcę sukcesyjnego;
- z dniem ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy;
- z upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Krótko podsumowując należy wskazać, że ustanowienie zarządcy sukcesyjnego jest idealnym rozwiązaniem, aby zapewnić ciągłość działalności przedsiębiorstwa.
