Powrót do wszystkich artykułówW dniu 16 sierpnia 2012 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz.U. L 201 z 27.7.2012, s. 107). Rozporządzenie stosuje się do dziedziczenia po osobach zmarłych w dniu lub po dniu 17 sierpnia 2015 r. Wiąże ono w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich (czyli bez konieczności implementowania do krajowego porządku prawnego).
Zasada ogólna
Zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 21 ust. 1 rozporządzenia, jeżeli przepisy rozporządzenia nie stanowią inaczej, prawem właściwym dla ogółu spraw dotyczących spadku jest prawo państwa, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci. Rozporządzenie to przyjmuje zatem za właściwe prawo miejsca zwykłego pobytu w chwili śmierci, a nie prawo państwa obywatelstwa. Co przy tym istotne, każdy może dokonać wyboru prawa państwa, którego obywatelstwo posiada w chwili dokonywania wyboru lub w chwili śmierci, jako prawa, któremu podlegać będzie ogół spraw dotyczących jego spadku (art. 22 ust. 1). Wybór prawa musi być dokonany w sposób wyraźny w oświadczeniu w formie rozrządzenia na wypadek śmierci, czyli – innymi słowy – po prostu w testamencie.
Powyższe oznacza w praktyce, że jeżeli zmarły we Włoszech obywatel Polski nie pozostawił testamentu określającego jako właściwe prawo polskie, to do rozstrzygania spraw związanych z dziedziczeniem (np. co do kręgu spadkobierców, kolejności dziedziczenia, itd.) będą miały zastosowanie przepisy prawa włoskiego.
Jednakże, gdy wyjątkowo, ze wszystkich okoliczności sprawy będzie jasno wynikać, że w chwili śmierci zmarły był w sposób oczywisty bliżej związany z państwem innym niż państwo stałego pobytu w chwili śmierci, prawem właściwym dla dziedziczenia będzie prawo tego innego państwa. Ta klauzula, zwaną klauzulą ściślejszego związku, będzie mogła mieć zatem zastosowanie w takiej sytuacji, gdy np. spadkodawca (obywatel polski) przeniósł się do państwa stałego pobytu (Włochy), na terytorium którego w krótkim odstępie czasu od przeprowadzki zmarł i wszystkie okoliczności będą wskazywały, że był on bliżej związany z Polską, aniżeli z Włochami. Wtedy, dla spadkobrania właściwe będzie prawo polskie. Należy przy tym zaznaczyć, że zastosowanie omawianej klauzuli będzie zawsze zależne od okoliczności danej sprawy.
Europejskie poświadczenie spadkowe
Rozporządzenie nr 650/2012 wprowadziło także instytucję europejskiego poświadczenia spadkowego. Europejskie poświadczenie spadkowe to dokument, który ułatwi polskim obywatelom wykazywanie ich praw do spadku w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej w sytuacji, gdy spadkodawca pozostawił majątek na terytorium jednego lub kilku państw członkowskich. Będzie ono wydawane w państwach członkowskich na podobnych zasadach i według jednolitego wzoru. Europejskie poświadczenie spadkowe będzie skuteczne i wykonalne we wszystkich państwach członkowskich za wyjątkiem Wielkiej Brytanii, Irlandii i Danii.
W Polsce, kompetencje do wydawania europejskiego poświadczenia spadkowego uzyskały sądy i notariusze. W tym celu znowelizowano przepisy m.in. kodeksu postępowania cywilnego oraz prawa o notariacie. Należy przy tym zaznaczyć, iż czynności dotyczących europejskich poświadczeń spadkowych nie mogą dokonywać konsulowie.
Konkludując, dokument w postaci europejskiego poświadczenia dziedziczenia ułatwi spadkobiercom wykazanie i dochodzenie praw do spadku w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
