Powrót do wszystkich artykułówZgodnie z zapowiedziami rządu, w dniu 12 marca 2022 roku, weszła w życie ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, mająca na celu pomoc naszym sąsiadom w związku z wszczęciem wojny przez Rosję. W ustawie znajduje się m.in. uproszczenie procedur zatrudniania obywateli Ukrainy na terytorium Polski.
W tym miejscu należy wskazać, że w przyszłym tygodniu dopiero co uchwalona ustawa ma zostać znowelizowana tak, by wszyscy obywatele Ukrainy co uciekli przed wojną byli traktowani tak samo. Zniknie przesłanka bezpośredniego wjazdu na terytorium RP z terytorium Ukrainy by stosować specustawę.
W związku z powyższym, w niniejszym wpisie, postaramy się przybliżyć Państwu najważniejsze zagadnienia jakie niesie za sobą nowa specustawa pod kątem zatrudnienia obywateli Ukrainy na polskim rynku pracy.
Pierwszym pytaniem, jakie powinien zadać sobie pracodawca przed zatrudnieniem pracownika z Ukrainy, powinno być to, czy potencjalny kandydat na pracownika jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski.
Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 22 specustawy, obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku gdy:
1) wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polak i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
2) jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
– jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi.
Powiadomienie powinno nastąpić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl. Brak zawiadomienia bądź opóźnienie terminu zgłoszenia skutkuje tym, iż zatrudnienie nie będzie uznawane za legalne.
Wobec powyższego brzmienia przepisu, należy uznać, że uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski, jest każdy obywatel Ukrainy, który przebywa na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej legalnie i to niezależnie od tego, czy przybył do Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy od dnia 24 lutego 2022 roku (spec ustawa co do zasady ma zastosowanie głównie w stosunku do takich obywateli Ukrainy) czy też przyjechał do Polski w związku z konfliktem przez inny kraj (tranzytem przez Węgry czy Słowację). Przepis ten ma również zastosowanie do obywateli Ukrainy, którzy przebywali na terytorium Polski już wcześniej na podstawie innego tytułu pobytowego. Tym samym należy stwierdzić, że wobec wszystkich obywateli Ukrainy zniesiony został obowiązek posiadania zezwolenia na pracę czy też pracy na oświadczenia pod warunkiem legalności pobytu na terytorium RP.
W związku z powyższym, automatycznie nasuwa się pytanie w jaki sposób pracodawca ma możliwość sprawdzenia czy potencjalny pracownik znajduje się na terytorium kraju legalnie.
Szczególnym przypadkiem, wprowadzonym przez specustawę jest legalność pobytu obywatela Ukrainy, który przybył bezpośrednio z Ukrainy na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej od dnia 24 lutego 2022 roku. Co więcej taki pobyt uznaje się za legalny przez okres 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 roku. W takim wypadku obywatel Ukrainy powinien okazać dowód przekroczenia granicy wraz z potwierdzeniem, że przybył od dnia 24 lutego 2022 r. i przekroczył polsko-ukraińskie przejście graniczne. Jeżeli obywatel Ukrainy nie posiada takiego dokumentu to powinien on złożyć w przeciągu 60 dni od dnia przekroczenia granicy polsko-ukraińskiej złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL co będzie skutkowało jednocześnie zarejestrowaniem jego pobytu w Polsce.
Obywatel Ukrainy może również przebywać legalnie na terytorium RP w ramach tzw. ruchu bezwizowego – są oni zwolnieni z wymogu posiadania wizy w przypadku pobytów nie dłuższych niż 9 dni w okresie 180 dni. Weryfikacji tej przesłanki jest sprawdzenie paszportu biometrycznego wraz ze znajdującą się w nim pieczątką wjazdową. Dodatkowo należy ustalić jak długo obywatel Ukrainy przebywał w ciągu ostatnich 180 dni na terytorium Schengen. W celu przedłużenia legalności pobytu takiej osoby, powinna ona wystąpić z wnioskiem o zezwolenie na pobyt czasowy lub tez o uzyskanie ochrony czasowej.
Oczywiście obywatele Ukrainy mogą przebywać w Polsce na podstawie innych podstaw:
- Wizy krajowej czy Schengen
- zezwolenie na pobyt stały
- zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej
- zezwolenie na pobyt czasowy
- status uchodźcy
- ochronę uzupełniającą
- zgodę na pobyt tolerowany
Warto również pochylić się nad kwestią legalności pobytu pracowników, którym kończą się tytuły pobytowe w naszym kraju – co zrobić w takiej sytuacji?
Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 42 specustawy, jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 roku, to okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres ważności tej wizy ulegają przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 roku.
Ta sama sytuacja ma miejsce, w sytuacji, gdy ostatni dzień okresu ważności zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego obywatelowi Ukrainy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 roku, wtedy również okres ważności tego zezwolenia ulega przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 roku.
Natomiast, jeżeli ostatni dzień okresu ważności dokumentów tj. m.in. karta pobytu, polskie dokumenty tożsamości obywatela Ukrainy lub wiza Schengen wydanych obywatelom Ukrainy, przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 roku, to termin ważności owych dokumentów ulega przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy.
W związku z powyższym osoby te dalej będą mogły legalnie przebywać i pracować w Polsce przez ww. okres czasu. Co istotne, osoby takie będą mogły legalnie przebywać w Polsce, ale nie będą mogły (przynajmniej na tej podstawie) legalnie przekraczać granic.
Nadto, zatrudniając obywatela Ukrainy, należy mieć również na względzie aspekty czysto praktyczne – istnieje bowiem duża doza prawdopodobieństwa, iż nowy pracownik nie będzie się posługiwał w ogóle językiem polskim bądź znajomość języka polskiego u naszego nowego pracownika będzie podstawowa. Dlatego ważne jest, aby przygotować wszelkie szkolenia, informacje dotyczące podjęcia nowej pracy jak i dokumenty dotyczące zatrudnienia pracownika z Ukrainy w odpowiednim dla niego języku.
Mając na uwadze powyższe proszę zwracać uwagę na kwestie formalne przy zatrudnianiu obywateli Ukrainy by przez nieuwagę nie przysporzyć sobie jak i cudzoziemcom niepotrzebnych problemów.
Autorzy:
Apl. radc. Diana Skrzypczak
R. pr. Tomasz Fritzkowski
