Powrót do wszystkich artykułówE-doręczenia przez Portal Informacyjny w procedurze cywilnej.
W sobotę weszła w życie ustawa z 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Ustawa wprowadziła istotne zmiany w rozpoznawaniu spraw cywilnych, z których jedną z istotniejszych jest wprowadzenie doręczeń sądowych dla pełnomocników profesjonalnych przez Portal Informacyjny. Ustawa została wprowadzona na okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich. Tym samym, wprowadzone zmiany zostaną z nami na dłużej, a jeśli sprawdzą się w praktyce, ustawodawca być może zadecyduje o ich wprowadzeniu na stałe, albowiem o elektronizacji postępowania sądowego mówi się już od dłuższego czasu.
Na wstępie warto wspomnieć, że instytucja doręczeń w procedurze cywilnej jest mocno sformalizowana. Rygoryzm doręczeń stanowi swoistą gwarancję prawidłowego toku postępowania. Przepisy o doręczeniach mają charakter obligatoryjny, co oznacza, że strony nie mogą poczynić własnych ustaleń w zakresie sposobu doręczania pism sądowych. W orzecznictwie wskazuje się, że nie można uznać doręczenia za skutecznie dokonane, jeżeli nie nastąpiło zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Powyższe wynika z faktu, iż od prawidłowego doręczenia (i od daty tego doręczenia) zależy możliwość realizacji terminów sądowych w wyznaczonym do tego – przez ustawę lub Sąd – czasie, a zatem od prawidłowych doręczeń zależy możliwość realizacji uprawnień procesowych stron.
Biorąc pod uwagę wyżej opisane formalizmy związane z doręczeniami, trudno dziwić się, że e- doręczenia pism sądowych budzą wątpliwości zarówno pełnomocników, jak i środowiska sędziowskiego. Wątpliwości koncentrują się przede wszystkim wokół kwestii technicznych. Jedną z takich kwestii jest pojawienie się po stronie pełnomocników nowego obowiązku: posiadania służbowego adresu poczty elektronicznej oraz nadanego dostępu do sprawy w Portalu Informacyjnym. Od 3 lipca bowiem we wszystkich sprawach już wszczętych i niezakończonych pojawi się obowiązek między innymi podania numeru telefonu oraz adresu poczty elektronicznej w pierwszym wnoszonym do Sądu piśmie (chodzi nie o pierwsze pismo w sprawie, ale o pierwsze pismo w sprawie, które będzie wniesione po wejściu w życie znowelizowanych przepisów). Dane te będą wykorzystywane między innymi do kontaktu w celu ustalenia wideokonferencji na potrzeby przeprowadzenia zdalnej rozprawy oraz do bieżącego kontaktu Sądu z pełnomocnikiem. Nowe przepisy wprowadzają także dodatkowe obowiązki po stronie Sądów, albowiem z uwagi na brak odpowiednich funkcjonalności Portalu Informacyjnego – na razie – upływ terminów i daty odbiorów pism będą musiały być sprawdzane przez pracowników Sądu „ręcznie”. Zmiany w funkcjonalnościach portalu mają pojawić się najwcześniej dopiero we wrześniu tego roku.
W tym miejscu trzeba podkreślić, że powyższe obowiązki dotyczą jedynie profesjonalnych pełnomocników. Stronie, która nie posiada takiego pełnomocnika, pisma sądowe będą doręczane w tradycyjny sposób. Oznacza to, że w takim wypadku strona postępowania nie jest zobowiązana do podania adresu poczty elektronicznej ani do posiadania dostępu do sprawy w Portalu Informacyjnym. Nadto, nawet jeśli strona ma dostęp do swojej sprawy w Portalu Informacyjnym, to odebranie przez nią pisma w portalu nie będzie miało skutku doręczenia pisma.
Wspomniana ustawa wprowadza także zmianę w zakresie sposobu odbywania posiedzeń sądu. Od 3 lipca zasadą są rozprawy zdalne, podczas których nie tylko strony, ale i skład sędziowski orzekający w sprawie może przebywać poza budynkiem sądu. Na wniosek strony bądź osoby wezwanej – sąd będzie zobowiązany do zapewnienia takiej osobie udziału w posiedzeniu w budynku sądu, nie każdy bowiem jest zobowiązany do posiadania urządzeń umożliwiających mu zdalny udział w rozprawie. Wniosek o zapewnienie udziału w rozprawie zdalnej w budynku sądu należy złożyć na co najmniej 5 dni przed rozprawą. W sytuacji, gdyby przeprowadzenie zdalnej rozprawy nie było możliwe, przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego. Stacjonarne rozprawy lub posiedzenia jawne mają się jednak odbywać jedynie wtedy, gdy nie wywoła to nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nim uczestniczących.
Kolejną zmianą są przepisy dotyczące składów sędziowskich. W pierwszej i drugiej instancji sąd będzie rozpoznawać sprawy w składzie jednego sędziego. Zmiany wprowadzane są od razu, tzn. że od 03 lipca 2021 r. sprawy w której do tej pory orzekały składy 3 osobowe lub 1 sędzia i 2 ławników rozpoznawane będą jednoosobowo (skład ulegnie zmianie w toku prowadzonego postępowania). Prezes sądu może zarządzić jednak rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.
Opisywane zmiany mają zwiększyć bezpieczeństwo prowadzenia spraw w czasie zagrożenia epidemicznego, usprawnić pracę sądów oraz zmniejszyć ryzyko paraliżu wymiaru sprawiedliwości w przypadku wprowadzenia kolejnych lockdown’ów – wywołują jednak także uzasadnione wątpliwości co do tego czy nie wpłyną na jakość i prawidłowość wydawanych orzeczeń. W uzasadnieniu do ustawy nowelizacyjnej wskazano, że „zderzenie dwóch wartości konstytucyjnych (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) – jawności rozprawy i prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, ale z wyłączeniem tej pierwszej, nie pozostawia wątpliwości, której należy dać pierwszeństwo. Są sprawy, które nie mogą lub nie powinny czekać na rozstrzygnięcie, i czasem jedynym sposobem na to jest procedowanie ich w trybie niejawnym, jeżeli oczywiście nie jest możliwe zastosowanie środków porozumiewania się na odległość sądu ze stronami, bo ten sposób przeprowadzania rozprawy ma absolutny priorytet”. Zasadniczo, wprowadzanie zmian „idących z duchem czasu”, zwiększenie elektronizacji postępowania, przyspieszenie i usprawnienie możliwości kontaktowania się przez Sąd z pełnomocnikami stron środkami porozumiewania się na odległość należy ocenić pozytywnie. Problemem może jednak okazać się wprowadzanie tych zmian „na szybko”, bez dostosowania systemów teleinformatycznych, bez ich zintegrowania (ujednolicenia) w całym kraju oraz bez przeszkolenia – zarówno administracji sądowej, Sędziów jak i pełnomocników stron w tym zakresie.
